Skandal

Opis

Scenariusz : Ingmar Bergman.

Sadystyczny nauczyciel łaciny w gimnazjum, przezywany przez uczniów „Kaligulą”, prześladuje zwłaszcza jednego z nich – Jana-Erika Widgrena. Chłopak rekompensuje sobie cierpienia przyjaźnią z młodą ekspedientką Berthą Olsson. Przyjaźń zaczyna się od tego, że Jan-Erik odprowadza pijaną Berthę do domu, a ona zwierza mu się, że pije, bo nie może uwolnić się od tyrana, który nawiedza ją nocami. Dziewczyna nie zdradza, o kogo chodzi. Pod wpływem znajomości z Janem-Erikiem odzyskuje radość życia. Ale na krótko: dręczyciel powraca i Bertha znów wpada w alkoholizm. Jan-Erik odchorowuje klęskę i postanawia zerwać z Berthą. Idzie do jej mieszkania – i zastaje ją martwą. Jest tam ktoś jeszcze: „Kaligula”. (…)

Film wyreżyserowany przez Alfa Sjoeberga według scenariusza 24-letniego, debiutującego w kinie, Ingmara Bergmana. Nie jest to tylko jeden z wielu dramatów szkolnych, konfrontujących szlachetny uczniowski bunt z tyranią znienawidzonego belfra. „Skandal” powstał, gdy trwała jeszcze wojna rozpętana przez Hitlera, a scenarzysta filmu otrząsał się właśnie z młodzieńczej fascynacji nazizmem. Toteż „Kaligulę”, w aktorskim wcieleniu Stiga Jaerrela, wyróżnia uderzające fizyczne podobieństwo do Himmlera. Po śmierci Berthy gnębiciel (czytelnik nazistowskiej gazety) nie staje przed sądem, co może symbolizować powojenną bezkarność wielu faszystów. Fakt, że tylko dwaj uczniowie mają odwagę przeciwstawić się despocie (po wydaleniu Jana-Erika ze szkoły jego kolega publicznie potępia „Kaligulę”) staje się metaforą społecznego przyzwolenia na zło. Nie jest też więc dziełem przypadku, że i strona wizualna „Skandalu” budzi „niemieckie” skojarzenia. Operując silnymi kontrastami światła i cienia, czerpie z poetyki niemieckiego ekspresjonizmu.     Andrzej Bukowiecki